Le Chatelier Prensibi

   Henry Louis Le Chatelier'i Tanıyalım

   Henry Louis Le Chatelier fransız kimyacısı ve maden bilim adamıdır. (Paris 1850-Miribale-les - Echelles, Isere 1936). Mühendis Louis Le Chatelier’nin oğludur. Birincilikle girdiği  Ficole Polytechnique’i gene birincilikle bitirerek, maden mühendisi olmuştur . Kimya üstüne araştırmalar yapmış ve kimya dersleri vermiştir. Ecole Polytechnique’te belletici , Maden okulunda Sınaî kimya profesörü olmuştur ve 1898’de College de France’da maden kimyası kürsüsünün başına geçmiştir. 

    

 Le Chatelier Prensibi

  Dengede olan bir sistem, reaktif ve ürünlerin derişimlerinde ki değişmeler ile sıcaklık ve basınç değişme­lerinden etkilenir. Sistemde denge tekrar kuruluncaya kadar reaksiyon, ileri ya da geri yönde tekrar başlar. Dengeye etki eden faktörler şunlardır:

1. Derişim Etkisi
2. Basınç Etkisi
3. Sıcaklık Etkisi
4. Katalizör Etkisi

   Le Chatelier'e göre: "Bir sisteme dışarıdan bir etki yapılırsa sistem bu etkiyi azaltacak yönde tepki gösterir"  İşte bu Le Chatelier prensibidir.

Dengeye Etki Eden Faktörler

1.Derişimin Etkisi

Denge hâlindeki bir sisteme reaktif veya ürünlerden biri ilâve edilirse, o maddenin derişimi artar. Denge bu maddeyi ve etkisini azaltacak yönde sağa ya da sola bozulur. Madde ilâvesi reaksiyon denkleminin hangi ta­rafına yapılmış ise, o tarafın hızı artar. Ancak bir süre sonra ileri ve geri yöndeki reaksiyon hızlan eşitlenerek ye­ni denge kurulur. Bununla birlikte derişim değişikliğinin denge sabitinin sayısal değerine etkisi yoktur. Yani denge sabiti Kc'nin sayısal değeri değişmez.

2. Basıncın Etkisi

Denge sisteminde maddelerin gaz hâlinde olması durumunda, reaksiyon kabının hacmi(basıncı) değiştirilerek sistemdeki tüm maddelerin derişimi değiştirilebilir. Denklemi ile verilen reaksiyonun söz konusu olduğu bir sistemde sistemin hacmini yarıya indirelim. Bu durumda basıncın iki katına çıkması gerekir. Ancak Le Chatelier prensibi gereğince sistem, basıncı azaltacak şekilde tepki gösterir. Bunun için reaksiyon, denge hâlinde bulunan maddelerin mol sayısının az olduğu yöne kayar.

3. Sıcaklığın Etkisi

Kimyasal reaksiyonlarda sıcaklık değişimi, hem dengeyi, hem de denge sabitinin sayısal değerini değişti­rir. Sıcaklık etkisiyle dengenin hangi yönde bozulacağı, reaksiyonun endotermik ya da ekzotermik oluşuna bağlıdır.

  Ekzotermik Tepkimelerde: Denge girenlere kayar.

  Endotermik Tepkimelerde: Denge ürünlere kayar.

4. Katalizörün Etkisi

Denge tepkimesinde katalizör kullanılırsa katalizör ileri ve geri yöndeki aktifleşme enerjilerini aynı oranda azaltarak denge halini etkilemez ve denge sabiti Kc'yi değiştirmez.